
Η πρόσφατη απόφαση της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών (LIBE) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να εγκρίνει αλλαγές στα κριτήρια ανακήρυξης μιας τρίτης χώρας ως “ασφαλούς” συνιστά μια από τις πιο σημαντικές εξελίξεις στο πλαίσιο του νέου Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου. Οι αλλαγές στοχεύουν στην ενίσχυση της συνοχής μεταξύ των κρατών-μελών και στην επιτάχυνση της διαδικασίας ασύλου, αλλά αναμένεται να έχουν άμεσο αντίκτυπο στις χώρες πρώτης γραμμής, όπως η Ελλάδα.
Τι αλλάζει: Οι νέες προϋποθέσεις
Το νέο πλαίσιο προσδιορίζει με μεγαλύτερη σαφήνεια πότε μια αίτηση ασύλου μπορεί να απορριφθεί με βάση την ύπαρξη “ασφαλούς τρίτης χώρας”. Για να θεωρηθεί μια χώρα εκτός ΕΕ ασφαλής για έναν συγκεκριμένο αιτούντα, θα πρέπει να πληρούται τουλάχιστον μία από τις τρεις προϋποθέσεις:
Υπαρξη “σύνδεσης” του αιτούντος με τη χώρα
Η σύνδεση μπορεί να είναι:
συγγενείς στη χώρα,
προηγούμενη παραμονή,
πολιτιστικοί, γλωσσικοί ή θρησκευτικοί δεσμοί.
Παράδειγμα: Ένας Αφγανός που έχει ζήσει στο Πακιστάν για δύο χρόνια πριν φτάσει στην Ευρώπη μπορεί να επιστραφεί εκεί.
Διέλευση από χώρα που θα μπορούσε να προσφέρει προστασία
Η χώρα διέλευσης δεν θεωρείται αυτόματα ασφαλής – πρέπει να διαθέτει λειτουργικό σύστημα ασύλου και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ειδικές συμφωνίες μεταξύ ΕΕ και τρίτων χωρών
Μελλοντικές συμφωνίες – όπως ένα ενδεχόμενο πλαίσιο συνεργασίας ΕΕ–Τυνησίας – θα μπορούν να προβλέπουν την επιστροφή συγκεκριμένων κατηγοριών αιτούντων.
Η προσφυγή δεν αναστέλλει αυτόματα την επιστροφή
Μία από τις πιο αμφιλεγόμενες αλλαγές είναι ότι η προσφυγή κατά απορριπτικής απόφασης δεν θα αναστέλλει αυτομάτως την επιστροφή του αιτούντος. Αυτό αναμένεται να επιταχύνει τις διαδικασίες, αλλά εγείρει ανησυχίες οργανώσεων σχετικά με την πραγματική προστασία των δικαιωμάτων των προσφύγων.
Τι σημαίνουν οι αλλαγές για την Ελλάδα
Η Ελλάδα, που βρίσκεται σε κομβικό σημείο των μεταναστευτικών ροών, θα επηρεαστεί ιδιαίτερα από το νέο πλαίσιο.
Ενισχυμένο ευρωπαϊκό υπόβαθρο
Η Αθήνα ήδη εφαρμόζει την έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας – κυρίως για Τουρκία και χώρες των Βαλκανίων. Ωστόσο, η αναστολή της Κοινής Δήλωσης ΕΕ–Τουρκίας και η άρνηση της Άγκυρας να δεχθεί επιστροφές δυσχέραναν την εφαρμογή της πολιτικής.
Με το νέο καθεστώς, η Ελλάδα θα διαθέτει ενισχυμένο νομικό εργαλείο, καθώς οι αποφάσεις θα στηρίζονται πλέον σε πλαίσιο κοινό για όλα τα κράτη-μέλη.
Πιο αυστηροί έλεγχοι – περισσότερες επιστροφές
Η απόδειξη της “σύνδεσης” του αιτούντος με μια τρίτη χώρα θα εξετάζεται πλέον πιο αυστηρά. Η μη ανασταλτική ισχύς των προσφυγών ίσως επιτρέψει πιο γρήγορη διεκπεραίωση φακέλων, ειδικά στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, όπου οι δομές συχνά υπερφορτώνονται.
Αυτό, όμως, μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των επιστροφών, εφόσον υπάρξουν λειτουργικές συμφωνίες με χώρες όπως η Τουρκία.
Ο ρόλος των διεθνών συμφωνιών
Εάν γειτονικές χώρες χαρακτηριστούν εκ νέου ασφαλείς για συγκεκριμένες κατηγορίες αιτούντων, η Ελλάδα θα κληθεί να προχωρήσει σε περισσότερες μεταφορές προς αυτές. Αυτό προϋποθέτει:
σταθερές διπλωματικές σχέσεις,
πρακτική συνεργασία,
κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Προστασία ευάλωτων ομάδων
Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι εξαιρούνται από τις νέες ρυθμίσεις, εκτός πολύ ειδικών περιπτώσεων, διασφαλίζοντας αυξημένη προστασία για αυτή την ευάλωτη κατηγορία.
Προκλήσεις και ευκαιρίες ενόψει του 2026
Το νέο πλαίσιο θα εφαρμοστεί το 2026, δίνοντας στα κράτη-μέλη χρόνο προσαρμογής. Οι χώρες του Νότου ζητούν περισσότερη αλληλεγγύη από τον Βορρά, ενώ οι βόρειες χώρες επιδιώκουν μεγαλύτερη αυστηρότητα.
Για την Ελλάδα, η επόμενη διετία απαιτεί:
καλύτερη διοικητική οργάνωση,
αναβάθμιση των διαδικασιών ασύλου,
στενότερη συνεργασία με ευρωπαϊκούς θεσμούς,
νέα στρατηγική για τις επιστροφές.
Το μέλλον διαγράφεται πιο ελεγχόμενο, αλλά και αβέβαιο. Το αν οι αλλαγές θα οδηγήσουν σε ένα πιο λειτουργικό και δίκαιο σύστημα ή θα δημιουργήσουν νέες πιέσεις στις χώρες πρώτης γραμμής θα φανεί στην πράξη.
https://thracenews.gr/neoi-kanones-gia-tis-asfaleis-trites-chores-pos-allazei-to-evropaiko-asylo-kai-ti-simainei-gia-tin-ellada/