Μπορεί μια επίσκεψη σε έναν τόπο να αλλάξει τη ζωή ενός ανθρώπου; Για τον Φώτη Κόντογλου, η πρώτη του επαφή με το Άγιον Όρος, την περίοδο 1922-1923, υπήρξε το καθοριστικό σημείο στροφής — καλλιτεχνικά, πνευματικά και υπαρξιακά.
Αυτόν ακριβώς τον δεσμό, τη «σχέση καρδιάς» του μεγάλου δημιουργού με την Αθωνική Πολιτεία, φωτίζει η νέα έκθεση της Αγιορειτικής Εστίας, με τίτλο «Η χώρα της καρδιάς μου. Ο Φώτης Κόντογλου στο Άγιον Όρος», που φιλοξενείται στον εκθεσιακό της χώρο στη Θεσσαλονίκη και εγκαινιάζεται την Κυριακή από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Αν. Τασούλα.
Η ανακάλυψη που άλλαξε τη ζωή του
Σχέδια, τέμπερες, αγιογραφίες, επιστολές, εκδόσεις, προσωπικά αντικείμενα και πολύτιμες αναμνήσεις συνθέτουν ένα συναρπαστικό αφήγημα για τη σχέση του Κόντογλου με τον Άθω.
«Πήγε νεαρός, χωρίς να ξέρει τι θα συναντήσει, και βρέθηκε μπροστά στη ζωντανή βυζαντινή τέχνη. Ο ίδιος το περιγράφει συγκλονισμένος: “Δεν περίμενα να βρω τέτοια ομορφιά μέσα στις εκκλησίες του Αγίου Όρους”», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής της Αγιορειτικής Εστίας, Αναστάσιος Ντούρος.
Αν και έχουν παρουσιαστεί πολλές εκθέσεις για το έργο του Κόντογλου, είναι η πρώτη φορά που η εστίαση στρέφεται αποκλειστικά στη σχέση του με το Άγιον Όρος — στη γόνιμη συνάντηση που άλλαξε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόταν την τέχνη και το κάλλος, επηρεάζοντας τη δημιουργία του έως το τέλος της ζωής του, πριν από εξήντα χρόνια.
Από το Παρίσι στην Αθωνική Πολιτεία
Πριν φτάσει στον Άθω, ο Κόντογλου είχε ήδη ολοκληρώσει σπουδές στο Παρίσι και είχε διαμορφώσει μια πολύπλευρη προσωπικότητα: ζωγράφος, συγγραφέας, δημοσιογράφος, αγιογράφος. Όμως στο Άγιον Όρος βρήκε κάτι που δεν προσέφερε καμία ακαδημία — τη ζωντανή βυζαντινή παράδοση, τη ρυθμική σοφία και το βαθύ ήθος των μοναχών.
Αυτή η εμπειρία στάθηκε το θεμέλιο της προσωπικής του αναγέννησης. Από τότε υιοθέτησε τη βυζαντινή τέχνη, όχι ως αντιγραφή, αλλά ως διερμηνεία.
Το 1923, παρουσίασε στη Μυτιλήνη έργα εμπνευσμένα από το Άγιον Όρος, ενώ το 1924 τα εξέθεσε στην Αθήνα, συνοδεύοντάς τα με το λεύκωμα «Η τέχνη του Άθω», με σχέδια από τοιχογραφίες και φορητές εικόνες.
Τα σχέδια αυτά, που είχε δωρίσει στην Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους, εκτίθενται σήμερα δίπλα στα αυθεντικά έργα των αγιορειτών αγιογράφων, επιτρέποντας στον θεατή να συγκρίνει το πρωτότυπο και τη «διερμηνεία» του Κόντογλου.
Σπάνια τεκμήρια και άγνωστες ιστορίες
Η έκθεση περιλαμβάνει επιστολές, πρωτότυπα έργα, αλλά και ανεκδοτο υλικό, όπως η εικόνα του Αγίου Νεκταρίου (1963) – πιθανότατα η πρώτη που φιλοτεχνήθηκε μετά την αγιοκατάταξή του.
Ξεχωρίζει επίσης το πορτρέτο του μοναχού Ζαχαρία, έργο-σταθμός, καθώς, όπως αποκαλύπτει ο κ. Ντούρος, «ο Ζαχαρίας αμφισβητούσε τη βυζαντινή τεχνοτροπία. Όταν είδε το πορτρέτο του, πείστηκε και ο ίδιος στράφηκε στη βυζαντινή παράδοση».
Ένας αναγεννητής της βυζαντινής τέχνης
Σε μια εποχή που ακόμη και στο Άγιον Όρος κυριαρχούσε η ρωσο-ναζαρινή τεχνοτροπία, ο Κόντογλου υπήρξε πρωτοπόρος της επιστροφής στη γνήσια βυζαντινή ζωγραφική.
Με τα έργα, τα κείμενα και τους μαθητές του — από τον Γιάννη Τσαρούχη έως τον Ράλλη Κοψίδη — αναγέννησε την παράδοση και την ανέδειξε ως ζώσα πνοή της Ορθοδοξίας.
Η χώρα της καρδιάς του
Η έκθεση κορυφώνεται με την αναπαράσταση της τοιχογραφίας από το σπίτι του καλλιτέχνη, όπου ο Κόντογλου ζωγράφισε τον εαυτό του και την οικογένειά του πλαισιωμένους από τους αγιορείτες δασκάλους του — Πανσέληνο, Θεοφάνη τον Κρητικό και Φράγκο Κατελάνο.
«Αυτό δείχνει πόσο βαθιά τους είχε ενσωματώσει μέσα του. Εκεί που ήταν απολύτως ελεύθερος, επέλεξε να τους έχει δίπλα του», σημειώνει ο Αναστάσιος Ντούρος.
Ένα πνευματικό ταξίδι
Η «Χώρα της καρδιάς μου» δεν είναι απλώς μια έκθεση· είναι ένα ταξίδι μύησης.
Ένα προσκύνημα στην ψυχή ενός δημιουργού που βρήκε στο Άγιον Όρος όχι μόνο έμπνευση, αλλά τον ίδιο του τον προορισμό.
«Ο Κόντογλου πήγε στο Άγιον Όρος και βγήκε άλλος άνθρωπος. Από τότε, η βυζαντινή τέχνη έγινε ο τρόπος του να βλέπει τον κόσμο», τονίζει ο κ. Ντούρος.
Η έκθεση πραγματοποιείται με τη συνεργασία της Ιεράς Κοινότητος του Αγίου Όρους, της Ιεράς Μονής Γρηγορίου, της Ιεράς Σκήτης Αγίας Τριάδος Καυσοκαλυβίων, της Εθνικής Πινακοθήκης, του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, της Βιβλιοθήκης της Βουλής και πολλών ακόμη φορέων — ως φόρος τιμής στον άνθρωπο που αναγέννησε τη βυζαντινή ζωγραφική και στην πνευματική γη που τον μύησε στην τέχνη της αιωνιότητας.
Πηγή:ΑΠΕΜΠΕ
https://thracenews.gr/i-chora-tis-kardias-mou-o-fotis-kontoglou-kai-i-mystagogia-tou-agiou-orous/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου