Η Αγαθή πέρασε το χέρι της στ΄ αυτιά και την κατέβασε αργά αργά. Κι εκείνος είχε ζυγώσει το στόμα του στο δικό της. Και πάλι ξαφνικά, την κοίταξε, σούφρωσε τα φρύδια, έκανε μονάχα "α!" τραβήχτηκε και ξαναείπε ήρεμα:
Στο ευθυμογράφημά του με τίτλο «Η Μάσκα» ο Νίκος Τσιφόρος περιγράφει την απεγνωσμένη απόπειρα της ξεχασμένης στο ... ράφι Αγαθής, που «μύριζε ναφθαλίνη και κρεμμυδάκι τσιγαριστό», να ψαρέψει γαμπρό από τη δεξαμενή ενός αποκριάτικου πάρτι στη μεταπολεμική Αθήνα. Αλλά, όπως ήταν αναμενόμενο, η ασφάλεια που της παρείχε η αποκριάτικη μάσκα δεν θα διαρκούσε ισοβίως...
Ο μύθος που θέλει την Αποκριά δεμένη με τον θεό Διόνυσο είναι εξαιρετικά γοητευτικός. Όσο, δε, κι αν παραπέμπει σε χαρά, έκρυθμα ξεφαντώματα και ασυγκράτητες κρασοκατανύξεις, στην πραγματικότητα, κρύβει τη θλίψη και την απέλπιδα προσπάθεια ενός θεού να αποκαλύψει την ουσιαστική του ταυτότητα. Βλέπεις οι θεοί δεν αδικούσαν μόνον ανθρώπους, αλλά και θεούς...
Στην αρχαία Αθήνα, ο θεός γιορταζόταν υπό τη σκιά των στύλων του Ολυμπίου Διός, με κρεοφαγία (σφάγια προερχόμενα από θυσίες στον θεό) και υπερκατανάλωση, τις περισσότερες φορές ανέρωτου οίνου. Τα μέλη του κώμου, δηλαδή η ακολουθία των ανδρών, έπιναν άφθονο κρασί και χόρευαν στους ήχους του αυλού και της βαρβίτου (έγχορδο όργανο, παραλλαγή της λύρας). Οι δε Μαινάδες, οι υμνήτριες του Διόνυσου, που κρατούσαν θύρσο (ευθύγραμμο ραβδί με φουντωτό άνθος κισσού και αμπέλου στην κορυφή) και κανθάρους (σπονδικά κύπελλα) εμφανίζονταν άλλοτε σοβαρές και συνετές και άλλοτε παραδομένες σε παραλήρημα.
Το μόνο όργανο που γλιτώνει από τη βουλιμία των Τιτάνων είναι η καρδιά, την οποία σπεύδει να μαζέψει ο Απόλλων και από αυτήν να δημιουργήσει το ανθρώπινο είδος. Μέσω ενός εγκλήματος, η πράξη των Τιτάνων -που επιπλέον δεν φρόντισαν να απαλλάξουν το κρέας από το μιαρό φορτίο του- σφραγίζει μία θυσιαστική διαδικασία με το στίγμα του φόνου. Ο μύθος στέλνει τους Τιτάνες στο πυρ το εξώτερον... Ως εκ τούτου, με την καταδίκη τους, καταδικάζεται και κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά που στοχεύει στη θανάτωση ζώων προκειμένου να τραφούν άλλα όντα.
Σε επιστολή με ημερομηνία 25 Φεβρουαρίου 1839 προς τον πατέρα της, Παύλο Φρειδερίκο Αύγουστο του Ολδεμβούργου, η βασίλισσα Αμαλία, περιγράφει από την Αθήνα: «... Την άλλη μέρα άρχισε η ελληνική νηστεία. Είναι έθιμο αυτή την ημέρα όλοι να βγαίνουν έξω, να πηγαίνουν στον ναό του Ολυμπίου Διός και να κάθονται στην εξοχή, άλλοι κάτω από τους κίονες και άλλοι στα χωράφια και στους λόφους και να τρώνε νηστίσιμα φαγητά τραγουδώντας και χορεύοντας. Βγήκαμε κι εμείς εκεί έξω έφιπποι και οι άνθρωποι ήταν απερίγραπτα εγκάρδιοι. Ένας άνδρας έφερε στον Όθωνα μία ξύλινη κανάτα με κρασί να πιει».
Την Αποκριά, που γλύκαινε ο καιρός, η «ανώτερη τάξη» διασκέδαζε στις γιορτές που οργάνωνε το Παλάτι στις μεγάλες αίθουσές του, αλλά οι «πληβείοι» ξεχύνονταν στο ύπαιθρο χορεύοντας και τραγουδώντας. Ακόμα κι αυτοί της μεσαίας τάξης, που δέχονταν στα σπίτια τους μασκαράδες και τους κερνούσαν ρετσίνα και καμμία φορά ξηρούς καρπούς και πίτες, βγαίναν έξω και συγχρωτίζονταν με το ξεσαλωμένο πλήθος.
Ο ακαδημαϊκός Δ. Καμπούρογλου(ς) εξηγεί πως κατά την Αποκριά της εποχής, απαραίτητη ήταν η χάσκα, «δηλαδή, ανήρτα τις εκ καλάμου δια νήματος εν καθαρισμένον αυγόν, απαράλλακτα όπως σήμερον ο λεγόμενος ψαράς κρεμά εν ξηρόν σύκον. Τούτο εγίνετο ιδίως την τελευταίαν Κυριακήν». Το περιέφερε, λοιπόν, ο μασκαράς - ψαράς στις γειτονιές, στοχεύοντας σε στόματα πιτσιρικάδων που πηδούσαν να φτάσουν την άκρη του νήματος και να φάνε το αυγό (όπως άλλωστε η παράδοση επιτάσσει για την Κυριακή της Απόκρεω, ως τελευταίας μέρας κατανάλωσης ζωικής τροφής).
Γράφει ο Δροσίνης στα «σκόρπια φύλλα της ζωής» του...
Αλλά υπήρχαν και τα «ταράματα», που όπως μαρτυρά ο Καμπούρογλου(ς) ήταν κι αυτά, όπως και τα ξόανα, εθνολογικής σημασίας. Επρόκειτο για κατάλοιπο βακχικής πομπής και δεν ήταν άλλο από ανθρώπους μεταμφιεσμένους σε ζώα που έτρεχαν σαν δαίμονες στους δρόμους και τρόμαζαν τον κόσμο κρώζοντας και κραδαίνοντας διάφορα θορυβώδη αντικείμενα.
Τους κατοπινούς οθωνικούς χρόνους, η Αποκριά με τους μασκαράδες της άλλαξαν όψη. Η βαυαροκρατία φύσηξε δυτικό αέρα στην Ελλάδα και οι στολές εξευρωπαΐστηκαν. Τώρα πια οι καρναβαλιστές έτρεχαν στους δρόμους ντυμένοι ιππότες, Βενετσιάνοι, Φράγκοι... Ο τόπος μπήκε σε τροχιά πολιτικών ζυμώσεων και εκλογικού πυρετού. Οι μασκαράδες λειτουργούσαν κριτικά απέναντι στην εκάστοτε εξουσία, μιμούνταν τους πολιτικούς και ντύνονταν σαν κι αυτούς.
ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ
- ΑΘΗΝΑ Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία, Θ. Γιοχάλας-Τ. Καφετζάκη (Εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2021)
- Εορταστικά, Ν. Τσιφόρου (Εκδ. Ερμής ΕΠΕ, Αθήνα 2000)
Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, Τόνια Α. Μανιατέα
https://thracenews.gr/apokria-to-ethimo-me-tis-vathyteres-rizes-apo-ton-dionysiasmo-sta-xoana-kai-ta-armata-toy-karnavaloy/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου