Οι ρίζες του βρίσκονται στους προχριστιανικούς χρόνους· μάλιστα ορισμένοι το συνδέουν με τους σάτυρους της αρχαιότητας και τους διονυσιακούς διθυράμβους, καθώς και με τον αρχαιοελληνικό θεό Μώμο, γιο του Ύπνου και της Νύχτας, ο οποίος ήταν ο θεός της χλεύης και του σκώμματος, της ειρωνείας και του σαρκασμού, προσωποποίηση της κοροϊδίας και της αποδοκιμασίας.
Υπάρχουν επίσης θεωρίες που υποστηρίζουν ότι οι Μωμόγεροι ήταν είτε οι 12 ιερείς του Μώμου, είτε συμβόλιζαν τους στρατηγούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Το έθιμο είχε αρχικά τελετουργικό χαρακτήρα, στη συνέχεια όμως μεταβλήθηκε λόγω των επιδράσεων που δέχτηκαν οι Μωμόγεροι τόσο από το περιβάλλον τους, όσο και από τις γειτονικές κουλτούρες.
Μωμόγεροι από τα Αλωνάκια Κοζάνης, το 1954 (φωτ.: Ποντιακή Εστία)
Ενδεικτικά, στο μαρτύριο του Αγίου Δασίου (μαρτύρησε στο Δορύστολο της Μοισίας το 304 μ.Χ. κατά το διωγμό των χριστιανών τις ημέρες του αυτοκράτορα Διοκλητιανού) αναφέρεται ότι οι χριστιανοί κατά τις Καλένδες του Ιανουαρίου –σύμφωνα με τα ελληνικά έθιμα– εξακολουθούσαν να μεταμφιέζονται, να ενδύονται δέρματα τράγων και γιδιών και να αλλάζουν τη μορφή τους.
Το γεγονός αυτό επιβεβαίωνε και ο επίσκοπος της Αμάσειας του Πόντου Αστέριος (400 μ.Χ.), ο οποίος σε λόγο του κατά των Καλενδών, δηλαδή του λαϊκού εορτασμού της Πρωτοχρονιάς, ανέφερε για θορυβώδη εορτασμό και μεταμφιέσεις την 1η Ιανουαρίου.
Φαίνεται λοιπόν ότι και το έθιμο των Μωμόγερων, που έχει λαϊκό χαρακτήρα με προθεατρική μορφή, διασώθηκε μέσω των αιώνων με τις γιορτές των Σατουρναλίων, δηλαδή των Κρανίων, όπου τους μήνες Δεκέμβριο-Ιανουάριο (17 Δεκεμβρίου – 1 Ιανουαρίου ή 15 Δεκεμβρίου – 15 Ιανουαρίου ή και μέχρι τέλος Φεβρουαρίου) οργανώνονταν γιορτές κάθε χρόνο στις περισσότερες πόλεις και τα χωριά του Πόντου.
Οι αρχικές ενδυμασίες των μεταμφιεσμένων περιλάμβαναν μάσκες από δέρματα ζώων, δορές τράγου, αλεποουρές και ουρές λαγών, δείχνοντας την αρχαϊκή καταγωγή του συγκεκριμένου εθίμου.
Οι Μωμόγεροι παλεύουν με τον διάβολο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης (φωτ.: ΜΟΤΙΟΝΤΕΑΜ / Κώστας Παπαδόπουλος)
Έτσι, η ενδυμασία των Μωμόγερων αποτελούταν από περικεφαλαία, γιλέκο, φουστανέλα, βράκα, ζώνη, φούντες, κουδούνια και ξύλινα κοντάρια.Περίτεχνες περικεφαλαίες στην Πρέβεζα (φωτ.: EUROKINISSI / Γιώργος Ευσταθίου)
Το έθιμο των Μωμόγερων έχει καταμετρημένες πάνω από 50 παραλλαγές, ωστόσο η κεντρική ιδέα είναι παντού η ίδια⋅ η αναγέννηση της φύσης και η αλλαγή του νέου έτους μέσω της σάτιρας.Πολλές φορές, ο νέος ήταν ο Ακρίτας, του οποίου οι θρύλοι και τα ηρωικά κατορθώματα είναι γνωστά και προβάλλονταν ως διαχρονική αξία της παράδοσης, εκφράζοντας την ακατάβλητη ελληνική δύναμη απέναντι στους Τούρκους.
Στο έθιμο μετέχουν μόνο άνδρες, ενώ κατά περίπτωση άλλαζαν τα πρόσωπα που πλαισίωναν τη βασική τριάδα. Μπορούσαν να είναι είτε χορευτές, είτε επιπρόσθετοι χαρακτήρες, όπως ο διάβολος που συνήθως κάνει «αταξίες» και πειράγματα στα σπίτια που επισκέπτονται, ή ο αστυνόμος που φροντίζει για την τάξη και την ασφάλεια, ενώ επιβάλει πρόστιμα σε όποιον πειράξει τη νύφη ή τον γέρο.
Η νύφη με τους Μωμόγερους (φωτ.: EUROKINISSI/Γιώργος Ευσταθίου)
Με τη σφραγίδα της UNESCO
Μωμόγεροι και στη Γερμανία, από το σύλλογο Ποντίων του Waiblingen (φωτ. Facebook / Argo WN)
Οι λαϊκοί αυτοσχέδιοι θίασοι δίνουν παραστάσεις σε αυλές σπιτιών, σε διασταυρώσεις δρόμων και σε πλατείες χωριών και πόλεων. Καθένας συνοδεύεται παντού και πάντοτε από οργανοπαίκτες, καθώς η μουσική υπόκρουση θεωρείται απαραίτητο στοιχείο για κάθε παράσταση.
https://thracenews.gr/erchontai-oi-momogeroi-poios-einai-o-symvolismos-toy-pontiakoy-ethimikoy-dromenoy/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου